Nieuwsanalyse: Bergse politiek staart zich blind in financiele afgrond

Het is een bekend spreekwoord. Als je maar lang genoeg in de afgrond blijft staren, dan staart op een gegeven moment de afgrond vanzelf weer terug. Zo is het ook met de financiele crisis in de gemeente Bergen op Zoom. Al vier jaar op een rij lukt het de gemeenteraad niet om de begroting sluitend te krijgen. Geld wordt geleend en de gemeenteschuld dreigt op te lopen richting 300 miljoen euro.

Jaar na jaar sluit de gemeentelijke boekhouding met een tekort van zo’n 10 miljoen euro en moet dat aanvullen door extra geld te lenen. Het is een combinatie van hoge ambities en verkeerde zuinigheid: pennywise and pound foolish, zoals de Engelsen zeggen. Daarbij komt een peperduur cultuurbeleid met bijzondere maar weinig renderende voorzieningen zoals Gebouw-T, De Maagd en het Markiezenhof. Ook de door het Rijk opgedragen uitvoering van de sociale taken van WMO en Jeugdzorg maakt het er niet makkelijker op. Het wil al met al de huidige Bergse politiek allemaal niet zo erg lukken. De samenwerking is ver te zoeken en nadat de raad in januari het absolute dieptepunt had bereikt, waarbij wethouder Stinenbosch opstapte vanwege het débacle van zwembad De Schelp, was het tijd voor een politieke reset. Momenteel moet een zakencollege met drie nieuwe wethouders van buitenaf orde op zaken brengen.

Beloftes

Die verandering van mentaliteit, dat is nogal een ding. Hoe krijg je een jarenlange cultuur van achterdocht weer op orde? Het Focusakkoord hebben -op Lijst Linssen na- alle partijen ondertekend met de plechtige belofte dat het allemaal anders moet en anders wordt. Maar de één na de ander haakt af: de fractie Steunpunt BoZ is -met de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 in het vooruitzicht- omgevormd tot een afdeling van 50Plus en haalde prompt diens handtekening weg onder het Focusakkoord. Ook de SP heeft geen vertrouwen meer in het document: de voorgenomen bezuinigingen raken de armsten in de samenleving en dat gaat de socialisten te ver.

Schuren

Het schuurt in de raad en daarom was het éigenlijk de bedoeling dat oud-formateurs Arjan van der Weegen (GBWP) en Ad Verbogt (extern adviseur) als oliemannetjes het proces zouden begeleiden. Maar een meerderheid in de raad trapte bijtijds op de noodrem: zij wilden géén GBWP-voorman als olieman, uit vrees voor een té sterke positie van de toch al grootste en meest nadrukkelijk aanwezige gemeenteraadspartij. De GBWP-fractie heeft inmmiddels 10 van de 33 Bergse raadszetels.

Open deuren

In de hoop de haperende raadsverhoudingen weer te verbeteren, haalde burgemeester Petter een ander glijmiddel uit de kast en contracteerde het adviesbureau van Menno Spaan. Voor veel geld  -hoeveel exact, dat wordt angstvallig geheimgehouden- heeft Spaan een rapport opgesteld: ‘Besturen met uitgestoken hand’. En het moet gezegd: open deuren worden met veel vertoon opengeslagen. Werk samen, wees constructief, denk aan het gezamenlijk doel. Het rapport staat vól van dergeijke plattitudes.

Loef afsteken

Donderdagavond bespraken de raadsleden het rapport en het leverde, voor de buitenstaanders die het debat online volgden, een nogal ongemakkelijke vertoning op. Twee en een half uur praten over het eigen functioneren, over hoe het anders moet en vooral: elkaar de loef af willen steken en haantjesgedrag. Niet alle raadsfracties namen overigens deel aan deze online praatsessie; de PvdA gaf bijvoorbeeld de voorkeur aan de eigen voorbereidende fractievergadering voor de komende begrotingsraad.

Afgedaan?

De meest zinnige en veelzeggende opmerking kwam van Arjan van der Weegen. Een half jaar na het raadsdebat over zwembad De Schelp, waarbij de partijen over elkaar buitelden, stuurde het college van B&W een brief naar de raad en meldde dat zij de kwestie inmiddels als afgerond beschouwde. “Terwijl absoluut niet duidelijk is of de veiligheid in zwembad De Schep nu écht gegarandeerd is”, merkte Van der Weegen op. Het laat zien dat politiek feitelijk ‘soup of the day’ is. De actualiteit van vandaag blijkt morgen alweer vergeten.

Raadsenquete

De gemeenteraad geeft het eigen onderlinge functioneren een magere vijf, hoewel 90 procent achter het proces van de bestuurlijke vernieuwing zou staan – sprak burgemeester Petter bij het begin van de sessie. “We dreigen over grenzen heen te gaan en op elkaars stoel te gaan zitten.” Toch gebeurt dat maar al te vaak. En, dure rapporten en bestuurlijke handreikingen ten spijt, de bestuurlijke eenheid is nog steeds ver te zoeken. Ook na het debat van donderdagavond. Want er hangt een raadsenquete over de teloorgang van het Facilitair Bedrijf in de lucht, waabij twee oud-wethouders ter verantwoording worden geroepen. Opnieuw een afrekeningsagenda, opnieuw het bloot leggen van slecht helende wonden in bestuurlijk Bergen op Zoom.

Regionale consequenties

Over ruim een week beslist de raad over een eerste van een reeks bezuinigingsrondes waarbij een gat van 8 miljoen euro gedicht dient te worden. Bezuinigingen die de Bergse samenleving diep zullen raken en waarvan de effecten doorwerken tot vér buiten de gemeentegrenzen. De Woensdrechtse wethouder Lars van der Beek waarschuwde de Bergse raad al om goed na te denken over de bezuinigingen op onder meer het minimabeleid; gezamenijke uitvoeringsdiensten zoals de ISD Brabantse Wal dreigen daardoor in gevaar te komen. Woensdrecht houdt al rekening met een mogelijke uitstap en samenwerking met andere regiogemeenten zoals Roosendaal.

Voor de bühne

Waarschijnlijk zal een regen van moties en amandementen volgen met veel politiek gekrakeel. Lijst Linssen gaf deze week daarvan een voorproefje, met aankondiging van een motie om één wethouderspost in Bergen op Zoom te schrappen; het college mag zelf kiezen wie ze de laan uitstuurt of anders doet de raad dat zelf. Aldus Lijst Linssen. Het is een actie puur en uitsluitend voor de bühne, want met alle werk dat er nu verricht moet worden zijn alle handen aan de kar keihard nodig. Zeker met de professionals, die de drie wethouders van buiten zijn. En die weten hoe het werkt in de échte wereld. Waarom komt Lijst Linssen dan met zo’n motie? Omdat het kan. En omdat het laat zien, hoe onprofessioneel de Bergse raadspolitiek soms kan zijn en tegelijk pijnlijk duidelijk maakt hoe het deze gemeente gebracht heeft tot waar het nu is.