Achter de stofwolken van de sloopmachines herrijst het nieuwe Gageldonk

Een oude man, een bewoner van de Hertshoornstraat, zit op het straatbankje aan het Piusplein. Glimlachend kijkt hij toe hoe de restanten van de gesloopte flats onder de slopershamers tot gruis vergaan. Inmiddels 86 jaar oud heeft hij de opkomst van Gagedonk-West meegemaakt. En nu, nu is de leegte weer terug. “Je kan de kerktoren van het Fort weer zien”, zegt hij, wijzend naar de horizon. “En de Watertoren.” Vergezichten die hij sinds zijn jongste jeugd niet meer heeft gezien. “Machtig mooi”, verzucht hij. Want na vele jaren van verval en verloedering krijgt zijn wijk weer een nieuwe toekomst.

Gageldonk-West is een typische na-oorlogse wederopbouwwijk uit de jaren ’40 en ’50 van de vorige eeuw. Grote delen van het stadsdeel zijn tegen de vlakte gegaan – of vallen binnenkort onder de slopershamer. Voor de galerijflats en winkels van de Gentiaan aan het Piusplein is het al einde oefening. Van de zes etages hoge gebouwen rest niet meer dan een kale vlakte en een metershoge hoop bouwpuin. Met grijpkranen schrapen bouwvakkers het puin bij elkaar, het gruis wordt later hergebruikt en verwerkt in de ondergrond van funderingen en wegen. “Recycing en circulair werken”, zegt werkuitvoerder Joost Hermans van aannemersbedrijf Schapers.

Oud met nieuw

En het wórdt mooi in Gagedonk-West. Tussen de sloopwerkzaamheden door verrijst een nieuw stadsdeel met duurzame en tegelijk herkenbare woningen. Echt Gageldonk, met een combinatie van grondgebonden rijwoningen en appartementen in de herkenbare rode baksteenbouw. Maar niet álles verdwijnt. Sommige huizenblokken hebben historische waarde en mogen blijven. Zoals in de Berkstraat, waar de woningen in de zogeheten Bossche School-architectuur worden meegenomen in de nieuwbouwplannen. Een soortgelijk blok aan de Populierenstraat moet echter wijken voor nieuwbouw. Zo ontstaat een afgewogen mix van oud en nieuw. Gageldonk-West blijft ook ná de stadsvernieuwing een sociale wijk, met zestig procent huurwoningen in de goedkopere prijsklasse – legt Jorg van den Sanden uit. Hij is programmamanager bij Stadlander verantwoordelijk voor de wijkvernieuwing. De overige veertig procent bestaat voor de helft uit huurwoningen in de vrije sector en voor de helft uit koopwoningen.

Géén tiny houses

De nieuwe wijk biedt echter geen plaats aan nieuwe woonvormen zoals tiny houses; kleinschalig wonen op een beperkt aantal vierkante meters. Daarover is Van den Sanden zeer stellig: “Tiny houses zijn een brevet van onvermogen”, zegt hij. “In drukbevolkte gebieden zoals Singapore, waar nauwelijks ruimte is, ligt dat anders. Maar we zijn hier in Bergen op Zoom, in Nederland. Hier is nog volop gelegenheid om volwaardige woningen te bouwen.” De programmamanager van Stadlander ziet tiny houses vooral als politieke prestigeprojecten van gemeentebestuurders. “Als huurders de keuze hebben tussen een tiny house of een woning van zestig vierkante meter, dan kiezen ze gegarandeerd voor het laatste.”

Ook stratenpatroon op de schop

De gemeente, woningcorporatie Stadlander en Schapers organiseerden gezamenlijk een wijkrondgang voor de media. Om te laten zien hoe het werk vordert in de wijk. Niet alleen de huizen worden vernieuwd maar ook het stratenplan wijzigt, legt gemeentelijk projectleider Laurent-Jan Allewijn uit. En kijk, dáár bij waar nu de parallelweg bij de Ericalaan ligt, komt straks een wadi. Zo’n verdiepte kuil in het gras waar bij forse neerslag het regenwater wordt opgevangen en gefilterd. De Gentiaanstraat sluit niet langer aan op de Kastanjelaan maar gaat met een bocht direct over in de Berkstraat. Aan de oostzijde, bij de Vijverberg-Zuid, verschuift de gehele Zonndauwstraat zo’n twintig meter noordwaarts. Op de plaats van de inmiddels gesloopte appartementen en seniorenwoningen verrijzen nu levensloopbestendige wooneenheden. Door de wijziging van het stratenpatroon ontstaan nieuwe zichtsvelden, merkt Van den Sanden op. De Ericalaan-Gentiaanstraat blijft de centrale oost-westverbinding van de wijk. De daarop aansluitende zijstraten worden deels ingericht als éénrichtingsstraat. Dat is nodig om het verkeer in goede banen te leiden, aldus Allewijn. De Kamperfoeliestraat is aan één zijde tijdelijk afgesloten, daar is een parkeerplaats voor de noodbouw van de AK-supermarkt. Deze komt uiteindelijk in het nieuwe winkelcentrum, op de plaats van de huidige noodsuper komen uiteindelijk weer woningen.

Action Kastanjelan

Nog steeds zijn er onzekerheden, zoals de toekomst van het Action-gebouw aan de Kastanjelaan. “De gesprekken met de eigenaar lopen nog”, is het enige dat gemeentewoordvoerder Nausikaa van den Merkenhof hierover kwijt wil.

Verkeershinder

Het werk aan de wegen leidt onvermijdelijk tot verkeershinder. Direct na de bouwvak beginnen de werkzaamheden met het opbreken van de kruising Gentiaanstraat-Ericalaan-Kamperfoeliestraat. De vernieuwing van de rioleringen en herbestrating wordt gefaseerd uitgevoerd. De wijkbewoners zijn allemaal via folders geïnformeerd over de verkeersomleidingen. In april 2022 zijn de wegen weer toegankelijk. De renovatie van Gageldonk-West moet in 2023 zijn voltooid, aldus Van den Sanden.