Asielopvang zorgde voor weerstand bij gemeenten: ‘Geen vrijgezelle mannen’

De opvang van asielzoekers zorgde bij veel Brabantse gemeenten voor weerstand. Gemeenten wezen naar elkaar, wilden het COA buitensluiten of stelden als harde voorwaarde om alleenstaande, mannelijke asielzoekers te weren. Dit blijkt uit documenten die na een beroep op de Wet openbare overheid (woo) in handen zijn van Omroep Brabant.

Omroep Brabant bekeek gespreksverslagen, notulen en WhatsApp-gesprekken van alle Brabantse gemeenten. Ze geven een goed beeld van hoe gemeenten in de zomer van 2022 omgingen met de opdracht om asielzoekers uit Ter Apel op te vangen. Die opdracht kwam vaak onverwacht: de appgroep die Laarbeek startte kreeg als naam ‘Donderslag’.

Wijzen naar elkaar

De opdracht was ook fors: Brabant moest in totaal 7.350 asielzoekers opvangen. Gemeenten keken in veel gevallen naar elkaar om aan die opdracht te voldoen.

Zo gaat het in een WhatsApp-gesprek tussen medewerkers van de gemeente Moerdijk over het aantal asielzoekers: “Bij een klein aantal wil het college wel het sociale hart laten zien”, schrijft iemand. De zorg zit bij de buurgemeenten: “Steenbergen, Rucphen, Halderberge en Woensdrecht doen het liefst niets”, zo staat er.

Ook Breda merkt op dat buurgemeenten geen zin hebben om asielzoekers op te vangen: “Prioritering lijkt nog niet overal aanwezig te zijn.” Eindhoven vindt het logisch dat er naar hen wordt gekeken als grootste gemeente, maar zegt: “Nu zijn ook kleinere gemeenten aan zet”.

Verzet tegen opvang

Een gemeente die zich echt verzet tegen opvang is Waalwijk. Waalwijk vangt al statushouders op en vindt asielopvang niet haar taak. Een aanbod van een kerk wordt afgehouden door het college, onder meer omdat de reistijd vanuit Ter Apel ‘niet humaan’ zou zijn. Opvang in sporthallen is ook geen optie, want dan zouden sportverenigingen moeten wijken.

Het COA benadert buiten de gemeente om een hotel. En dat valt in Waalwijk niet in goede aarde. De gemeente stelt zelfs een ‘boycot van het COA en het Rijk’ voor om zelf de regie te kunnen houden.

Ook in Woensdrecht meldde het Rijk zich. Daar voelt men niks voor een opvang op een voormalig defensieterrein. “Zou ik morgenochtend langs mogen komen?” zo appt staatssecretaris Van der Burg. “Ik heb een duidelijke nee gehoord maar wil toch met u in gesprek.” De burgemeester antwoordt dat hij altijd welkom is, maar dat het standpunt niet zal wijzigen. Uiteindelijk komt er een opvang op een andere locatie.

Verhaal gaat verder onder foto.

Geen alleenstaande mannen

Meerdere gemeenten zeggen best een opvang te willen regelen, maar alleen onder voorwaarden. Zo zijn alleenstaande mannen vaak niet welkom. “Die brengen op deze plek teveel risico’s met zich mee”, schrijft Boxtel. Ook in Woensdrecht, Bergen op Zoom en Vught leeft dit.

Heusden stelt ‘gezinnen met kleine kinderen’ zelfs als harde voorwaarde. Ook in Oirschot wordt dit aan omwonenden beloofd, al wordt dit niet nagekomen. Moerdijk heeft de voorkeur voor een ‘evenwichtige mix’ van mensen, zo blijkt uit een van de gespreksverslagen: de ingang van de opvang is bij een fitnesscentrum en er wordt gevreesd dat ‘juffen of bovenbouw-meisjes in luchtige kleding mogelijk bepaald gedrag oproepen’.

Het COA laat aan Omroep Brabant weten in principe niet mee te werken aan dit soort wensen: “We dienen met elkaar voor iedereen die gevlucht is voor oorlog en geweld opvang te realiseren.”

Kinderen zorgen voor meer onrust

Hoe terecht die zorgen waren is overigens de vraag. In Tilburg keken ze nog eens naar de evaluatie van een eerdere opvang, in 2017. Daarin staat dat de zorgen over alleenstaande mannen groot waren, maar gezinnen met kinderen uiteindelijk voor meer onrust zorgden. Er werd dit keer dan ook geen onderscheid gemaakt.

In alle genoemde gemeenten kwam uiteindelijk een opvanglocatie, behalve in Waalwijk, Heusden en Halderberge. In totaal vingen zo’n twintig Brabantse gemeenten in 2022 helemaal geen asielzoekers uit Ter Apel op.