De legende van de burgemeester en zijn paard – het graf aan de Zeekant (2)

De grafkelder van de familie Méganck, waar de Bergse burgemeester A.J.M. (Anton) de Roock op 19 augustus 1892 is bijgezet, ligt op historische grond. Het gebied aan de Zeekant behoorde tot de vroegere, zelfstandige gemeente Borgvliet en niet ver van het graf lag ooit de Sint Gertrudiskapel. Het terrein, onder het huidige plantsoen aan de IJssellaan, is van middeleeuwse oorsprong en ligt op het gebied dat bekend stond als het Kapelblok. Deze keer: deel twee in de serie over de legende van de burgemeester en zijn paard.

Bierbrouwer Antonius Méganck was de schoonvader van Anton de Roock, en bezat gronden in Borgvliet. Zo ook een perceel aan de huidige Zeekant, in het Kapelblok. De Roock was ervan overtuigd, dat hier de heilige Gertrudis van Nijvel (626-659) met haar staf op de grond hebben geslagen – waarbij spontaan een zoetwaterbron ontsprong. Ter ere van dit wonder zou naast de bron de kapel zijn gebouwd.

In de middeleeuwen was Borgvliet een plaats van betekenis, met een eigen kasteel (ter hoogte van de kruising Laan van Everswaard en Laan van Hildernisse) en tientallen woningen. Deze week werd bekend dat in het gebied al rond het jaar 700, in de Merovingische periode, mensen werkten.

In de golven

Maar door overstromingen verdween het kasteel in de golven en werd het ‘slikpeleis’, de muren stonden nog eeuwen boven water. Door oorlogen en belegeringen raakte Borgvliet in de loop der eeuwen in verval. In 1810 ging de gemeente op in Bergen op Zoom. Van het oude dorp is nu inet veel meer over dan een boerderij bij Oud-Borgvliet en het gebouw waar nu een Chinees-Indisch specialiteitenrestaurant gevestigd is – oudere buurtbewoners van Fort-Zeekant kennen dit als het café van Sjonneke Janssen.

Zowel de Sint Gertrudiskapel als de nabijgelegen Gertrudisbron waren rond 1850 al twee eeuwen verdwenen. Maar de verhalen over het wonder van Gertrudis hielden stand. Anton de Roock was als fervent geschiedenisliefhebber ervan overtuigd dat op dit Kapelblok de kapel gestaan zou hebben. De vroegere kapel was op een gebiedsplattegrond van Jacob van Deventer uit 1560 nog te zien, evenals de bron.

Schenking

In 1855 schonk Méganck ruim vierduizend vierkante meter grond van het Kapelblok aan het Wees- en Armkinderhuis van Bergen op Zoom. Méganck liet in de schenkingsakte de bepaling opnemen dat er geen gebouwen, bomen, struiken of andere opstallen op het terrein mochten komen. Daarbij zou de gemeente de onderhoudsverplichtingen van het graf op zich nemen, dat eigendom bleef van de familie. Zowel Anthonis Méganck als zijn schoondochter Regina Méganck-Visser zouden in 1858 en 1863 in het graf worden bijgezet, dat werd afgedekt met een stenen gedenkplaat en een hekwerk. In 1892 volgde Anton de Roock als laatste. Daarna sloot het graf definitief.

Onder het zand

Het is niet bekend of bierbrouwer Méganck op deze  plaats een nieuwe kelder heeft laten bouwen, of dat hij gebruik maakte van een bestaand keldergewelf dat bij grondwerkzaamheden tevoorschijn kwam. In september 1970 liet de gemeente bij de aanleg van de IJssellaan de grafkelder openen. Bij de blootlegging van het graf bleek wel dat om zwaar muurwerk ging met een stevig tongewelf; de medewerkers van de gemeentedienst hadden moeite om door het metselwerk heen te komen – aldus wijkbewoners die daarbij aanwezig waren. Sindsdien ligt de kelder weer diep onder het zand. De grafsteen, het hek en het muurwerk kwamen hier niet meer terug.

Huidige kapel

Tegenwoordig staat er weer een Gertrudiskapel aan de Zeekant. Sinds 1989 is op het grasveld tegenover het oude graf de moderne kapel geplaatst. Deze is gebouwd uit een spits van de gesloopte Martelaren van Gorkumkerk van het Bolkwerk. Ook heeft Bergen op Zoom weer een Sint Gertrudisbron, die vorige maand is ingewijd door pastoor Verbeek. Maar eigenlijk is dit de oude Stadsfontein, aangelegd in 1631. Deze ligt zo’n 300 meter noordwaarts van de originele Gerdtrudisbron. Deze lag of ligt (ver begraven in het zand) ter hoogte van de huidige fietsbrug aan het Boomkilpad.

• Dit is deel twee in de serie over het grafmonument van burgemeester A.J.L. de Roock (1823-1892) van Bergen op Zoom.

Lees ook deel 1: De legende van de burgemeester en zijn paard – Anton de Roock