Einde ansjovistraditie in zicht na vijfde vangstloze seizoen: ‘Het gaat niet goed in de Oosterschelde’

Voor het vijfde jaar op rij zit er geen ansjovis in de weernetten van de vissersfamilie Van Dort uit Bergen op Zoom. Voor de allerlaatste traditionele ansjovisvangers is het daarmee zeker einde verhaal: na juli halen de vissers hun weernetten bij de Oesterdam weg. “Het gaat niet goed in de Oosterschelde”, verzucht Rian van Dort. Volgens haar heeft dat te maken met de vele windmolens én het storten van afval uit de hoogovens.

Audio: Gesprek met Rian van Dort, onlangs tijdens de ProefMei, over de achterblijvende ansjovisvangst.

Weervisserij, of valvisserij, is een visserijmethode die al eeuwenlang wordt toegepast in Oosterschelde. Daarbij gebruiken de weervissers netten, die in een V-vormig patroon in ondiep water zijn uitgezet. Deze netten, ook wel ‘weren’ genoemd, worden aan palen bevestigd die in de bodem zijn verankerd.

Het neerzetten van deze weren in de slikken is een behoorlijk arbeidsintensief karwei. “Als wij dit seizoen de kost weer niet kunnen verdienen, dan is dit ons laatste jaar. Dan zou een hele mooie traditie verloren gaan. Wij vinden het zelf ook ontzettend jammer natuurlijk. Wij doen het heel graag, maar het draait om het financiële plaatje.” In theorie zijn er ook andere manieren om ansjovis te vangen. In Nederland gebeurt dit met sleepnetten op de Noordzee. Dat is geen optie voor Van Dort. “Want daarvoor heb je een vergunning nodig, en die krijg je nergens meer.”

Onderzoeken

Maar het is niet alleen de ansjovis die het laat afweten. Ook andere vissoorten, zoals de geep, zijn schaars. Dat heeft niet met klimaatinvloeden te maken, zegt Rian van Dort, maar wél met menselijk ingrijpen, zoals het storten van zogeheten staalslakken, smeltafval van de hoogovens. “Sinds een paar jaar doen ze dat. De kreeften gaan allemaal dood, waarschijnlijk door die staalslakken. Het is nog niet bewezen, maar ze zijn het aan het onderzoeken.” Maar ook de vele windmolens zouden een nadelige invloed op de visstand hebben, vermoedt ze.

Traditie van 80 jaar

Tot de Tweede Wereldoorlog waren er tientallen families werkzaam in de weervisserij. De familie van Rian is nu de allerlaatste, en heeft de traditie ruim tachtig jaar in stand weten te houden. “Mijn vader vist al sinds hij 14 jaar oud is, hij is nu 92.”  Vader Cor van Dort heeft het werk nog tot hoge leeftijd volgehouden maar inmiddels is hij met pensioen. “Hij helpt nog wel thuis met het repareren van netten en dergelijke, maar hij gaat niet meer mee vissen.”

Misschien nog een wondertje?

Maar ook Rians grootvader en diens vader daarvoor waren allemaal weervissers. Sommigen gingen ook op de vaart, van Rotterdam naar Antwerpen. “Wij vinden het heel jammer dat we met de ansjovis moeten stoppen”, zegt ze. “Als er dit jaar geen ansjovis komt, is het ons laatste jaar geweest, tenzij in de laatste weken tóch nog wordt gevangen.” Maar dat zou dan een klein wondertje zijn. Als de familie met de ansjovisvangst stopt, houdt het beroep feitelijk op te bestaan. Al is er wel een stichting die mogelijk met vrijwilligers wil doorgaan – maar dat is niet hetzelfde.