Herdenking 70 jaar Watersnoodramp: ‘De dreiging blijft, de natuur zwijgt nooit’

Zeventig jaar na de watersnood van 1 februari 1953 leven de overlevenden en nabestaanden nog elke dag met de Ramp, die 1836 slachtoffers eiste. Getallen zeggen iets, de verhalen zeggen alles – aldus burgemeester Jack van der Hoek van Schouwen-Duiveland. De nationale herdenking en kranslegging bij het Watersnoodmonument, waar ook de 78 slachtoffers uit Halsteren en Lepelstraat zijn herdacht, is in zijn gemeente. Herdenken betekent ook: vooruitzien. Want de zeespiegel stijgt, en de grote rivieren krijgen meer regenwater te verwerken. “De natuur zwijgt niet, toen niet en nu niet.”

Het is nauwelijks voor te stellen hoe de bewoners in één nacht, soms tientallen, familieleden moeten verliezen, zegt Van der Hoek. Nadat jarenlang is gezwegen komen nu de verhalen. “Omdat voor veel overlevenden de jaren gaan tellen en ook de jongere generaties hun familiegeschiedenis willen leren kennen. Praten over hoe iemand was, hoe huizen en boerderijen verdwenen en vee verdronk. Zo worden verhalen ook de verhalen van kinderen en kleinkinderen en leeft de Ramp nog steeds voort.”

Zeggingskracht

Velen verloren huis en haard en verbleven maandenlang bij opvangadressen in Brabant. Pas in november van 1953 is het laatste stroomgat afgesloten. Hele buurtschappen in de polders zijn weggevaagd van de landkaart. Daarbij werden mensen vaak driedubbel getroffen: familie weg, vee weg, huis weg. Een oproep van Omroep Zeeland brengt een bundeling van verhalen, waarbij overlevenden en nabestaanden een voorwerp van overleden familieleden hebben ingebracht. Het kinderjasje, een horloge, een zakdoek… het zijn eenvoudige voorwerpen maar hebben zeggingskracht bij de expositie in het Watersnoodmuseum bij Ouwerkerk. Het is het laatste tastbare van wat overblijft van verdronken slachtoffers. De voorwerpen hebben een speciale plaats gekregen bij de tentoonstelling in het Watersnoodmuseum.

Vermisten

Niet alle namen zijn bekend. Meer dan 100 slachtoffers zijn nog steeds vermist. En dat laat emotionele littekens na bij nabestaanden. “Nooit een bericht dat een familielid gevonden is, nooit een einde. Via DNA-onderzoek moet duidelijkheid komen over onbekende slachtoffers die zijn gevonden en die nu nog geen naam hebben.”

Actueel

Het jaar 1953 is blijvend in het collectieve geheugen gegrift, zegt minister Mark Harbers van Verkeer, Infrastructuur en Waterstaat. “De Ramp is zeventig jaar geleden maar nog steeds actueel.” Jongere generaties zijn zich, juist door de verhalen van overlevenden, bewust van wat de natuur kan aanrichten. “Ook kinderen vragen aandacht voor hoogwaterbescherming in tijden van klimaatverandering”, benadrukt de minister.

Geen verrassing

Het is dramatisch maar waar, de watersnood kwam niet als een verrassing. Integendeel zelfs, merkt Harbers op. “We wisten al in de jaren twintig van de vorige eeuw dat de dijken te zwak waren. Daarom was er een nationaal plan om de grote zeewateren af te dammen. In 1932 kwam als eerste de Afsluitdijk.”  Het Zuidwesten van Nederland zou nog volgen, maar na de Tweede Wereldoorlog gooide roet in het eten. Na de bevrijding in 1945 kreeg de wederopbouw voorrang. “Ondanks de hartenkreten van waterdeskundigen bleef het werk liggen. Met de uitkomst van het meest schrikwekkende scenario als gevolg.”

Deltawerken

Na de ramp volgde een inhaalslag met de aanleg van de Deltawerken, 25 jaar geleden is de laatste waterkering, de Maeslantkring, in werken gesteld. “Internationaal kreeg ons land een sterke reputatie op gebied van waterbeheer en kustversterking.” Maar inmiddels zijn de Deltawerken aan een update toe, de klimaatverandering brengt nieuwe overstromingsrisico’s met zich mee.

Hoogwaterbescherming

“Wat vertelt de natuur ons? Hoe zit het met de zeespiegelstijging? En het steeds extremere weer, kunnen de rivieren de hoosbuien wel aan”, merkt de bewindsman op. De overstromingen van de Maas in Limburg, in de zomer van 2021, staat velen nog vers in het geheugen. Overheden en kenniscentra doen onderzoek en zetten alles in het werk om Nederland veilig te houden. De hoogwaterbeschermingsprogramma’s zetten in op het versterken van 1500 dijken en 400 sluizen en gemalen.

Blijven herinneren

Bij alles wat we vandaag doen, dragen we het verleden met ons mee – benadrukt minister Harbers bij de nationale herdenking. “Het werk is nooit af. Klimaatverandering stelt ons voor nieuw uitdagingen, het Watersnoodmuseum blijft de centrale plaats voor herinneren en herdenken. De verhalen die daar verteld worden zijn nog steeds van toepassing op het heden.”

Bekijk hier de uitzending terug van de herdenking in Halsteren

Bekijk hier de documentaire ‘Ik was een kind in 1953’