‘Het is makkelijker om nepnieuws te maken dan om het te herkennen!’

Televisiepresentator Herman van der Zandt is het slachtoffer van een ontploffend flesje desinfectiegel. Freek Vonk ontdekt een nieuwe octopus die in bomen leeft. En wifi brengt ernstige gezondheidsschade aan mensen toe. Het is een greep uit de nepnieuwsberichten die woensdag in de bibliotheek werden geschreven. De onzinberichten komen niet van de hand van meesteroplichters, maar van deelnemers aan de workshop over het herkennen van fake nieuwsberichten.

In een tijd waarin nepnieuws overal opduikt, moet een speciale workshop van Bibliotheek West-Brabant inwoners helpen om een kritische blik te ontwikkelen. Onder leiding van Marieke Liefting, consulent digitale geletterdheid, leren deelnemers woensdag in Hoogerheide hoe ze nepnieuws kunnen herkennen, en ook hoe ze het zelf kunnen maken.

Volgens Liefting worden mensen steeds wantrouwiger door de overvloed aan desinformatie. “Er gaat enorm veel nepnieuws rond, vooral via social media. Dit is geen nieuw fenomeen; nepnieuws bestaat al honderden jaren. Maar tegenwoordig krijgen we zoveel berichten over politiek en gezondheid dat mensen gaan twijfelen aan de betrouwbaarheid van echte nieuwsbronnen.”

Nepnieuws

Veel deelnemers herkennen het probleem. “Ja, natuurlijk! Via internet word je regelmatig geconfronteerd met nepnieuws”, vertelt een deelnemer. Een ander vult aan: “Ik scrol weleens langs een bericht over een bekende Nederlander of een huidcremé en dan denk ik: oeh, interessant. Maar vaak blijkt het reclame of pure onzin te zijn.”

Ik heb blijkbaar onder een steen geleefd, want ik wist niet dat het zó veel voorkwam.

Sommigen realiseren zich pas tijdens de workshop hoe vaak ze met nepnieuws in aanraking komen. “Ik denk dat je het continu tegen komt” zegt een deelnemer. “In roddelbladen, maar zelfs in kranten kom je het tegen.” Een ander geeft toe: “Ik heb blijkbaar onder een steen geleefd, want ik wist niet dat het zó veel voorkwam.”

Boom-octopus

De workshop bestaat uit een korte uitleg over bijvoorbeeld desinformatie, misinformatie, propaganda, satire en clickbait. Vervolgens gaan deelnemers zelf aan de slag met het bedenken van nepnieuws. “Ik heb groepjes gemaakt en elk groepje schrijft zijn eigen artikel”, legt Liefting uit. “Het ene gaat over een nieuw ontdekte boom-octopus, het andere over de gevaren van wifi. Het moet sensationeel klinken en geloofwaardig ogen.”

Sommige deelnemers vinden het verrassend makkelijk om onzinverhalen te verzinnen. “Het is niet zo moeilijk”, lacht een deelnemer. “Gewoon iets bedenken en opschrijven.” Een ander zegt: “Het is eigenlijk makkelijker om nepnieuws te maken dan om het te herkennen.” Toch vindt niet iedereen het even simpel: “Het is lastiger dan je denkt”, geeft een deelnemer toe.

Leerzaam

De workshop werd eerder gegeven in Rijsbergen en zal na Hoogerheide ook plaatsvinden in Zevenbergen, Bergen op Zoom en Roosendaal. “Mensen kunnen zich nog opgeven, maar de plekken zijn beperkt. Het is echt de moeite waard, want je leert beter onderscheid maken tussen echt en nepnieuws en trapt minder snel in de val.”