Hoe Han van Midden Roosendaal bestuurde: My way or the highway!

Terwijl een zelf ingesproken persoonlijke versie van het klassieke lied My Way door de zaal van schouwburg De Kring klinkt, loopt afscheidnemend burgemeester Han van Midden achteruit het podium af. Lichteffecten, een -letterlijk- vallend doek en rookmachines zorgen voor het theatrale einde van een twee uur durende show, aangemerkt als ‘bijzondere raadsvergadering’. Het applaus zwelt aan, de Roosendaalse burgervader is gestopt. Het is 30 mei 2024. Maanden later komen de andere verhalen los. Van Midden kreeg niet bij iedereen de handen op elkaar.

In eerdere interviews gaf Van Midden aan zijn vriendin te volgen naar Curaçao, die daar een mooie functie aangeboden kreeg. Zelf zou hij nog geen carrièreplannen hebben maar dat veranderde al snel. Sinds 15 juni is hij secretaris van de Colleges financieel toezicht in het Caribische deel van Nederland. Een belangrijke positie, aldus NOS-correspondent Dick Drayer, die vanuit Willemstad het nieuws verzorgt voor de publieke omroep: “Hij leidt de ambtelijke organisatie en is eerste aanspreekpunt van de collegeleden.”

Angstcultuur

Nadat op 8 september de Roosendaalse wethouder Sanneke Vermeulen per direct stopte vanwege de slechte sfeer in en om het college kwam er ineens veel meer nieuws naar buiten. Twee dagen later, na publicaties over de gedragingen van collega Arwen van Gestel, besloot ook hij te vertrekken. Meer en meer werd duidelijk dat er sprake was van een ernstige angstcultuur in de gemeentelijke organisatie. Er meldden zich spontaan mensen bij de onderzoeksredactie van Streekomroep ZuidWest, die al vanwege eerdere signalen bezig was zich te verdiepen in wat er zoal speelt in het Huis van Roosendaal. Ineens begon de naam van de vertrokken burgemeester vaker te vallen.

Na de nodige gesprekken met politici, ex-wethouders, vakbonden, vertrokken medewerkers en externe contacten van de gemeente is een beeld ontstaan van Han van Midden als bestuurder die bang was grip op zaken te verliezen. En dat van een man met een groot ego, die zijn emoties geregeld slecht onder controle had en niet altijd bij machte leek om de koninklijke weg te bewandelen, die geregeld dingen naar zijn hand wilde zetten.

Bij de burgemeester ontboden

Een dossier waarin duidelijk zichtbaar werd hoe Van Midden kon zijn, is de situatie aan de Gastelseweg rondom de Poolse supermarkt. De verstandhouding tussen enkele omwonenden en de burgervader was soms ronduit grimmig. Twee bewoners zijn uiteindelijk bij de burgemeester ontboden en aangesproken op hun gedrag, onder meer omdat tijdens een raadsbijeenkomst de gemoederen hoog opliepen. In de brieven (in bezit van de onderzoeksredactie) waarin beide burgers apart werden ‘uitgenodigd’, werd als sanctie gedreigd met ontzegging van de toegang tot gemeentelijke gebouwen.

Fout op fout

In één geval is bovendien fout op fout gestapeld. De betreffende bewoner zegt op zich prima gesprekken te hebben gehad met Van Midden. Toch liep het een keer mis, qua communicatie. Hij was voor langere tijd in het buitenland en kreeg daarom de per post verstuurde uitnodiging niet onder ogen. Twee aangetekende brieven waren echter voorzien van een krabbel teruggekomen, waardoor bij de gemeente aangenomen werd dat deze werkelijk waren afgeleverd. Later bleek dat de bezorger ze zelf had getekend. Omdat ook hier geen nadere reactie op kwam werd een politieagent met een nieuw schrijven richting de voordeur van de Gastelseweg-bewoner gestuurd. Die was nog altijd op vakantie maar zijn dochter zag het wel. Zij schrok behoorlijk van de situatie en nam direct contact op met haar vader. Toen hij later alsnog aan het bureau van de burgemeester zat, kwam ook ter sprake dat hij zelfs op schrift was beticht van wangedrag tijdens een bijeenkomst waar hij helemaal niet aanwezig was. Er zijn achteraf excuses gemaakt, echter schoorvoetend en niet voor alles.

Verbaal en non-verbaal wangedrag

Eén van de beschuldigingen in de brief die aan een bewoner van de Gastelseweg was gericht, springt achteraf in het oog. Als voorbeeld van ongepast wangedrag werd geschreven over “zowel verbaal als non-verbaal met wijzende gebaren”, onder meer richting de burgemeester. Die accepteert dergelijk gedrag niet, stelde hij vrij expliciet. Twee jaar later deed hij het echter zelf, ook publiekelijk. Richting raadsleden, tijdens de schorsing van een vergadering, in de raadszaal.

Meerdere aanwezigen bevestigen het incident. Op 9 februari 2023 besprak de gemeenteraad een bijzonder voorstel. Vanwege de aardbevingen in Syrië en Turkije was het idee om een euro per inwoner over te maken voor de noodhulp. Ook Han van Midden nam het woord en wees de raad daarbij op haar financiële verantwoordelijkheden. Hij werd in de vergadering aangesproken door de raadsleden Bejar Taher (D66) en Björn Rommens (PvdA), naar later bleek op een wijze die hem niet beviel. Tijdens een schorsing liep hij eerst op Björn af en ging vlak voor hem staan, mét wijzende vinger, om te vertellen dat hij niet blij was met zijn bewoordingen. Hierna was Bejar aan de beurt. Een viertal raadsleden vertelt later dat ze daarbij zelfs even vreesden dat het fysiek zou worden. Via de website van de gemeente is wel de audio van de hele vergadering terug te luisteren maar de beelden van dit agenda-onderdeel kon onze redactie niet terugvinden.

Intimiderend

Een ander voorval speelde zich af tijdens een eerdere raadbijeenkomst. Ook hierover vertellen meerdere aanwezigen dat ze zich zeer verbaasden over de gang van zaken. Tijdens de vergadering werden de fractievoorzitters bijeengeroepen in een aparte ruimte; de burgerzaal van het Oude Raadhuis. Daar moesten zij om beurten, ter plekke, uitspreken of ze vertrouwen hadden in Van Midden. Het wordt door meerderen omschreven als een intimiderende situatie, waarvan de griffie pas achteraf op de hoogte was. Verschillende bronnen bevestigen dat met name fractievoorzitters vaker werd verteld dat op hun onvoorwaardelijke steun werd gerekend.

‘Soms behoorlijk autoritair’

Bert Schouten is auteur van Achter de voordeur van het gemeentehuis, een handboek voor wie geïnteresseerd is in wat een gemeente doet en hoe zij werkt. Hij is een autoriteit op dit gebied, want hij was een halve eeuw werkzaam bij landelijke en lokale overheid, onder meer als bestuurskundige, gemeentesecretaris en griffier op interim-basis. Hij reageert op onder meer de beschreven gebeurtenissen met de bewoners van de Gastelseweg. Dat de burgemeester de politie naar een bewoner stuurt om een brief af te leveren verbaast hem behoorlijk. “Een agent is geen postbode van de gemeente.” Hij wijst erop dat burgemeesters nog wel eens veel ruimte pakken omdat ze denken dat ze veel mogen, dat het ook wel eens behoorlijk autoritair wordt. Een brief tot een gesprek kan hoogstens een uitnodiging zijn, nooit een verplichting. “Laten we zeggen dat het zeer ongebruikelijk is.”

De eerdere functie van Han van Midden, als griffier in de gemeente Rotterdam, komt ter sprake. Schouten: “Soms denken mensen vanuit de grote stad dat ze het allemaal weten. Zo kan dat ook voor een griffier zijn. Ik heb te veel griffies meegemaakt waarvan ik dacht: Als dít het is…” Over burgemeesters en hoe ze soms besturen wil hij ook wel wat kwijt: “Sommigen denken dat ze de koning van de stad zijn. Dat is niet de bedoeling.” Wel benadrukt hij met klem dat er ook hele goeie zijn. Er bestaat echter niet zoiets als een opleiding tot stadsbestuurder en dat is volgens de ervaringsdeskundige wel eens merkbaar.

Sfeer begon om te slaan

Ook voormalige wethouders hebben zo hun ervaringen met hoe het kon gaan, in het college en daarbuiten. Meerdere bronnen zeggen te weten dat in de vorige periode, toen Cees Lok en Toine Theunis nog wethouder waren, het de burgemeester niet echt lukte grip op dit duo te krijgen. Dat wordt door meerdere voormalige bestuurders bevestigd. Een van hen noemt de toenmalige gemeentesecretaris Elmar Franken als de man die de burgemeester af moest remmen omdat die te veel een eigen koers wilde varen. Van Midden zou daarom zelfs geprobeerd hebben hem te laten ontslaan. Dat hebben met name de wethouders Klaar Koenraad en René van Ginderen tegengehouden. Het was in die periode dat de sfeer echt om begon te slaan in de hogere regionen van de gemeentelijke organisatie. De term ‘grensoverschrijdend gedrag’ valt, als we vragen naar de houding van de burgemeester in die periode. Ook wordt hij impulsief en een solist genoemd, die niet luisterde naar adviezen. Uitvallen richting andere ambtenaren kwam eveneens meermaals voor, bevestigen oud-collega’s. Het probleem is niet altijd per se angst, geeft een van hen aan. Het zorgt ook voor verdeeldheid en dat kan net zo funest zijn binnen een organisatie.

Zelfs op de gang te horen

Niet alleen intern ging het mis. Bronnen van buiten de gemeentelijke organisatie benoemen vergelijkbaar gedrag. Ook richting ambtenaren die elders werkzaam waren, bijvoorbeeld bij samenwerkingsverbanden waar Roosendaal deel van uitmaakte. Stuk voor stuk zijn ze voorzichtig in hun bewoordingen en willen ze vooral anoniem blijven, bang om door te expliciete beschrijvingen hun eigen carrière te schaden. Wel wordt een beeld geschetst van woordenwisselingen die op de gang te horen waren door bezoekers en ongeduldig tot zelfs bot gedrag richting contacten bij externe organisaties. Als hij daarop werd aangesproken wilde hij er niet op reageren. Excuses kwamen al helemaal niet.

Publiekelijk kritiek op politie

Wat zelfs de pers haalde was de wijze waarop de toenmalige burgemeester zich uitliet over de politie, na de vuurwerkrellen in de wijk Langdonk. In het voorjaar van 2021 verscheen een wetenschappelijk onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut over die bewuste week van 23 november 2020. Volgens het onderzoek waren zowel de politie als de gemeente te weinig bekend met wat er in die wijk speelde. Zelf vond Van Midden dat het anders zat, dat de gemeente veel beter op de hoogte was. Al benoemde hij wel expliciet dat er op directieniveau onvoldoende steun was op dat moment. Er volgde tevens harde kritiek op het functioneren van de politie, omdat die instructies niet opvolgde en te weinig initiatief en juridische kennis zou hebben getoond. Begrip voor hoe lastig het is om relschoppers in het donker te identificeren, zeker als ze mondmaskers dragen, werd weggewuifd. Het rapport prees de burgemeester voor de getoonde daadkracht maar omschreef hem tevens als veeleisend. Publicaties in de media waarin hij zijn kritiek openlijk en stevig ventileerde vielen heel slecht bij de politie.

In de week waarin stevige maatregelen in Langdonk werden gehanteerd, belde hij met de fractievoorzitters van alle politieke partijen. Met een even heldere als sturende boodschap: Hij verwachtte hun steun. Het was niet de bedoeling dat ze publiekelijk de gekozen aanpak in twijfel zouden trekken.

Eigen koers

Meerdere voormalige medewerkers die belangrijke bestuursmatige, adviserende en leidinggevende taken hadden, laten zich tijdens het onderzoek van Streekomroep ZuidWest uit over hoe de toenmalige burgemeester zich gedroeg. Hij was niet de coachende leider die je normaliter verwacht bij zo’n functie maar stelde vooral zichzelf centraal. Men herkent zich in de spreekwoordelijke wijzende vinger. De sfeeromslag die ontstond heeft zeker met zijn aantreden te maken, op 23 juli 2019. Zeker toen de wethouders Lok en Theunis weg waren en er een nieuw college zat nam Van Midden nog meer vrijheid voor een eigen koers. Dat kon mede omdat er vooraf afspraken zouden zijn gemaakt (met in ieder geval één wethouder), aldus meerdere bronnen.

Verdeel en heers

Recente gesprekken met nieuwe bronnen schetsen een nog duidelijker beeld van de sfeer. De verdeeldheid die onderling ontstond op de werkvloer werd tevens veroorzaakt door de wijze waarop de burgemeester een duidelijke voorkeur had voor bepaalde mensen en een eigen bubbel creëerde van vertrouwelingen. Anderen, zelfs op directieniveau en collegeleden, werden daar bewust buiten gehouden. Hij verwachtte tevens dat mensen zich naar hem uitlieten over anderen en negeerde diegenen waar hij weinig of minder mee had. Zijn ongeduld zette medewerkers geregeld flink onder druk, als hij bleef vragen waarom iets niet al geregeld was. Naarmate de onderzoeksredactie meer voormalige collega’s sprak, nam de indruk van een overspannen en ongemakkelijke werksfeer behoorlijk toe.

Lieve mensen

Han van Midden, ter wereld gekomen als zoon van een predikant, heeft zich bijna altijd en overal vol lof uitgelaten over ‘zijn’ Roosendaal. Hij omschreef toentertijd zijn aanstelling als “fantastisch” en sprak van een gemoedelijke stad met lieve mensen. En hij heeft zich volgens Sjaak Sebregts, die hem rondreed totdat deze privéchauffeur met pensioen ging, ook altijd zo gedragen. De voormalige vertrouweling heeft juist fijne herinneringen aan de burgervader, zo blijkt.

Sjaak was 48 jaar lang chauffeur en heeft vijf burgemeesters meegemaakt. Hij weet natuurlijk van de recente ontwikkelingen en dus van de vertrokken wethouders. Veel wil hij er niet over kwijt maar wel dit: “Ik heb toen in BN/De Stem reacties gelezen als: Van Midden heeft er niks aan gedaan. Daar kwam het op neer. Nou, als er iemand gesprekken gevoerd heeft dan is het Han van Midden.” Daar was hij meermaals getuige van. Het eenzijdige beeld dat zo ontstond irriteerde hem, vertelt hij. Ondanks de vele uren die ze samen doorbrachten heeft hij nooit meegemaakt dat de bestuurder uit de bocht vloog. “Tja, als je midden tussen de mensen staat vang je ook klappen op.” Maar hij vindt alle commentaar niet terecht. “Het was natuurlijk een jonge hond en z’n eerste burgemeesterschap. Dan is het best wel eens zoeken.” Volgens Sjaak had Van Midden in Ahmed Aboutaleb, de voormalige burgemeester van Rotterdam, een groot voorbeeld. Ze hadden ook volop contact, vertelt hij.

Natuurlijk werd de chauffeur wel eens aangesproken op zaken. Dan vroegen mensen hem wat hij van een bepaalde situatie vond. Daar had ie een vast en duidelijk antwoord op: “Dan motte nie bij mijn zijn.” En daar is voor hem de kous dan ook mee af. “Dat is wat ik er over wil zeggen.”

Reactie Han van Midden

Vanzelfsprekend vroegen we Han van Midden om wederhoor en legden we hem onze opgehaalde informatie voor. Dit is zijn reactie:

“Het raakt me om in de afgelopen weken te lezen wat er in Roosendaal zich voltrekt. De stad waar ik bijna 5 jaar met ziel en zaligheid voor heb gevochten, dag en nacht. De verhalen van inwoners, organisaties en ondernemers gaven elke keer weer aan dat er noodzaak was om zaken te verbeteren en kansen voor Roosendaal te verzilveren. Tevens was het ook nodig dat een burgemeester met respect grenzen stelt in het belang van zijn inwoners. Op mijn afscheid heb ik met een waarderende lach en een traan gemerkt wat dat heeft betekend voor veel mensen: inwoners, raadsleden, ambtenaren, collegeleden en vele anderen. Het helpt Roosendaal niet om met modder te gooien naar elkaar via anonieme bronnen in de media. Ik gun Roosendaal de rust om te werken aan perspectief voor de stad en de dorpen waar zo’n behoefte aan is. Als mensen iets persoonlijks willen delen met mij dan zal ik daar altijd open voor staan.”

Deze productie kwam mede tot stand met behulp van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek.