Is dit wel Jan metten Lippen? Verwarring om ‘verkeerde’ halsketen bij beeld Peperbus

Sinds afgelopen weekend sieren vier beelden de hoeknissen in de Peperbus, een geschenk van de jubilerende Stichting Vastenavend. Het zijn voorstellingen van historische en mythologische personen zoals Sint Gertrudis van Nijvel, een meermin, een nar en…. heer Jan II van Glymes: beter bekend als ‘Jan metten lippen’. Maar staat hier wel écht Jan II (1417-1494) of is het zijn zoon en opvolger Jan III (1452-1532)? De halsketen hoort in elk geval niet bij Jan senior, maar bij zijn zoon. Ook zou het beeld uiterlijk meer op Jan III dan op Jan II lijken.

De vier beelden zijn een Jubileejumkedo aan de stad, vanwege het 7×11-jarig bestaan van de Stichting. Het jubileumjaar was in 2022 maar vanwege de coronacrisis is de feestelijke overdracht een jaar uitgesteld. “Jan II van Glymes maakte Bergen op Zoom tot een stad van allure. Onder zijn bewind verrezen het Markiezenhof en de Gertrudiskerk zoals we die nu grotendeels kennen“, zo omschrijft de Stichting dit onderdeel van het Jubileejumkedo. Het is een ontwerp van de onlangs koninklijk onderscheiden Bergse kunstenaar Kees Warmoeskerken.

Kunstzinnige knipoog

Bestuurslid Kees Theunisse van de Stichting Vastenavend laat weten dat Warmoeskerken het beeld bewust de uitstraling heeft gegeven van een “jonge, energieke edelman.” De reden voor de toevoeging van de keten is bij de Stichting niet bekend, mogelijk gaat het om “een kunstzinnige knipoog” van de maker. De kunstenaar is ernstig ziek en te verzwakt om deze keuze toe te lichten, aldus Theunisse.

Metten lippen

De bouw van het Markiezenhof is inderdaad gestart in 1485 onder Jan II maar het stadspaleis bereikte de huidige omvang pas na diens dood, tijdens de heerschappij van Jan III. Zo is in 1522 de monumentale Christoffelschouw in de Hofzaal geplaatst – waarop ook de ordenketen van Jan III te zien is. In Bergen op Zoom is Jan II ook de geschiedenis ingegaan vanwege zijn vele onwettige nakomelingen – het zouden er zelfs vijftig zijn, volgens een studie van Cornelis Slootmans uit 1946. De bijnaam ‘metten lippen’ had Jan II overigens te danken aan een aangeboren hazenlip, zoals te zien is op een historisch portretschilderij.

Wereldtoneel

Het geschenk van de Stichting Vastenavend toont een jonge edelman -zónder hazenlip- in Bourgondische kleding, met de halsketen van het Gulden Vlies. Die keten hoort niet bij Jan II, bevestigt oud-stadsarchivaris Kees Vanwesenbeeck. “Het was zijn zoon, de latere Jan III van Glymes, die in 1481 is toegelaten als lid van de orde.” In die dagen stond zoon Jan in hoger aanzien dan zijn vader en speelde ook een belangrijke rol op het internationale wereldtoneel.

Keizers

Zo was Jan III onder anderen bevriend met keizer Maximiliaan I en mocht peetvader zijn van diens zoon, de latere keizer Karel V. Ook stond deze Glymes-telg op goede voet met humanistische schrijvers als Desiderius Erasmus, Thomas More en met koning Hendrik VIII van Engeland. Binnen de Orde van het Gulden Vlies vervulde Jan III de functie van deken. De ridderorde gold destijds als zeer exclusief, alleen leden van de hoge adel die dicht bij de hertogen van Bourgondië stonden, werden toegelaten. Volgens voormalig archivaris Vanweesenbeek valt er wat voor te zeggen om het beeld in de Peperbus tóch te hernoemen tot Jan III. “Tenslotte was deze Jan veel belangrijker voor Bergen op Zoom.”