Langdurige opvang asielzoekers is een uitdaging: “Dit krijg je niet in twee maanden voor elkaar”

De gemeenten in de regio Markiezaten weten niet hoe ze het voor elkaar moeten krijgen nog dit jaar 550 woonplekken te regelen voor asielzoekers. Bergen op Zoom, Halderberge, Moerdijk, Roosendaal, Rucphen, Steenbergen en Woensdrecht willen graag zelf bepalen hoe de langdurige asielopvang er uit gaat zien. Het rijk is bezig een wet te maken waarmee ze gemeenten kunnen dwingen. En daar wil de regio Markiezaten niet op wachten.

Het rijk heeft de afgelopen jaren een flink aantal asielzoekerscentra gesloten. Hierdoor is er een tekort ontstaan aan plekken voor langdurige opvang. Het rijk wil dit nu weer snel rechtzetten en wil het op het bord van de gemeenten leggen. Maar het rijk kan gemeenten nu nog niet dwingen om asielzoekerscentra in te richten. Daarom werkt het ministerie van Justitie en Veiligheid aan een wet om dat wel te kunnen.

We hebben werkelijk geen idee wat het rijk van plan is

Het wetsvoorstel moest op 1 oktober klaar zijn, zodat de nieuwe regels op 1 januari in konden gaan. Het ministerie heeft laten weten dat er enkele weken vertraging is, maar dat geeft de gemeenten amper ademruimte. “We hebben werkelijk geen idee wat het rijk van plan is,” verzucht wethouder Joey van Aken. Zijn gemeente Bergen op Zoom is voorzitter van de regio Markiezaten.

“We zijn een eenheid, alle zeven gemeenten,” vertelt Van Aken. Ze onderzoeken samen wat er wel en niet kan. Want ze hebben geen idee wat er gebeurt als het rijk de controle overneemt. “Gaat het dan om lege gebieden, rijksgebouwen, gemeentelijke panden of particuliere eigendommen?” Van Aken en zijn collega’s in de regio tasten nog in het duister. En dus proberen ze liever zelf de beste plekken uit te zoeken.

Voor het leveren van een Portakabin is er nu al een jaar wachttijd

Maar de gemeenten lopen tegen grote problemen aan. Van Aken geeft een logistiek voorbeeld. “Stel dat we ergens een prima open plek hebben waar we tijdelijke voorzieningen kunnen maken: voor het leveren van een Portakabin is er nu al een jaar wachttijd. Dat krijg je niet in twee maanden voor elkaar, lijkt me.”

En dan zijn er ook de grote verschillen in regels voor de verschillende groepen. De eisen voor tijdelijke opvang zijn anders dan die voor langdurige opvang. Bij langdurige opvang moet er vaak meer verbouwd of aangepast worden. “Het is voor mij als wethouder niet uit te leggen dat sommige mensen er wel mogen wonen en andere mensen niet,” zegt Van Aken. “En er is ook veel scepsis, want inwoners staan lang op de wachtlijst voor een woning. Die willen weten ‘hoe zit het met onze eigen bewoners?’ En dat snap ik. Maar als we het zelf niet doen, dan wordt er voor ons gekozen.”

We moeten rekening houden met onze eigen inwoners

De gemeenten staan in een spagaat. Want dat asielzoekers goed moeten worden opgevangen, daar zijn ze het over eens. “We begrijpen dat het COA plekken nodig heeft. Maar we moeten rekening houden met onze eigen inwoners,” vult Van Aken aan. En het wordt steeds lastiger om overal rekening mee te houden. De zeven gemeenten in het district Markiezaten zien de uitdagingen in hoog tempo opstapelen. “Het zijn er veel. We hebben de energiecrisis, het gebrek aan woningbouw, de inflatie. Dus we proberen het eerlijk over de gemeenten te verdelen,” legt Van Aken uit.

Door zelf de regie te houden, hoopt het district Markiezaten ook wat te kunnen sturen in welke nieuwkomers ze krijgen. “We kijken bijvoorbeeld of we mensen kunnen huisvesten die al snel een verblijfsvergunning krijgen. Die kunnen dan ook snel werken en integreren,” aldus Van Aken. “We zijn natuurlijk ook al bezig met woonruimte voor seizoensarbeiders. We kijken nu naar een mogelijke combinatievorm, een cluster van woningen waar statushouders en seizoensarbeiders leven.”

In twee maanden kunnen we in elk geval laten zien dat er beweging is

Behalve de praktische problemen zijn er natuurlijk ook nog de kosten. “Het COA betaalt alle kosten van de opvang, dus dat zit goed. Maar wij moeten wel zelf iemand beschikbaar maken voor de communicatie en veiligheid. Dus dat kost je een ambtenaar,” legt Van Aken uit.

De gemeenten in de Markiezaten hebben nog geen concrete plekken of gebouwen op het oog voor de langdurige opvang van asielzoekers. En het is dus ook nog niet duidelijk hoe groot of klein deze asielzoekerscentra zullen zijn. Dat zal de komende maanden moeten blijken. Het is natuurlijk zeer onwaarschijnlijk dat het lukt om 550 woonplekken te regelen voor 1 januari. Maar Van Aken is van plan er de schouders onder te zetten. “In twee maanden kunnen we in elk geval laten zien dat er beweging is.”