Niek vocht in de jaren tachtig tegen kruisraketten: ‘Wij maakten verschil’

Niek van Essen was 23 toen hij naar Woensdrecht kwam om te demonstreren tegen de plaatsing van kruisraketten met een kernlading op de vliegbasis. Hij woonde negen maanden in het eerste vredesactiekampje op industrieterrein De Kooi. Nu is hij 61 en woont hij nog steeds in het dorp. “Ik weet zeker dat ons verzet een verschil heeft gemaakt.”

Op 28 juni 1983 moest de gemeenteraad beslissen of hij wel of niet meewerkte aan het kabinetsbesluit onder premier Ruud Lubbers om 48 kruisraketten met kernlading te plaatsen op de ‘slapende’ militaire vliegbasis. Zelden was het zo vol in de raadszaal van de gemeente Woensdrecht. Met inwoners, vredesactivisten en vooral ook veel journalisten. Woensdrecht was ineens het Nederlands middelpunt van de Koude Oorlog geworden.

Maar niet alleen in de raadszaal, ook langs de hekken van de luchtmachtbasis voor vliegtuigonderhoud drong de wereldpolitiek zich op. Tegenstanders van de kernwapenwedloop bouwden er vredeskampen en demonstreerden langs de hekken en voor de toegangspoorten.

Onder hen was ook pacifist Niek van Essen. “Hier tegenover de hoofdpoort van de vliegbasis begon mijn avontuur tegen de kruisraketten. Op industrieterrein De Kooi woonde ik negen maanden in het eerste vredesactiekampje”, vertelt Van Essen aan Omroep Brabant.

Hoewel een meerderheid van de gemeenteraad die bewuste avond tegen de komst van de kruisraketten stemde, hield het kabinet vast aan zijn plannen. Rechtszaken volgden, maar zo’n tweeënhalf jaar later sloot defensieminister Hans van den Broek alsnog een overeenkomst met de Amerikanen over plaatsing van de vliegende atoombommen op vliegbasis Woensdrecht.

In heel Europa werd er gedemonstreerd tegen de komst van die kernwapens.

In de bossen en weilanden voerden de pacifisten al die tijd acties. Meestal vreedzaam: met spandoeken en bloemen die in het gaas van de inmiddels versterkte hekken werden gestoken. Maar soms ook gewelddadig. Meestal aangewakkerd door radicale anarchisten uit de Randstad die liever stenen en andere spullen naar militaire bewaking en politie gooiden.

De overheid reageerde met de massale inzet van de mobiele eenheid, die charges uitvoerde over de relschoppers als over de pacifisten. Deze ‘rellen aan de poort’ haalden het landelijke en internationale nieuws, maar gaven volgens de vredesactivisten een vertekend beeld van de jarenlange geweldloze acties rond de vliegbasis.

Niek van Essen zag het allemaal van dichtbij gebeuren. Hij wist in 1983 nog niet dat het nog vijf jaar zou duren voordat Amerika en Rusland een akkoord sloten waarbij de Amerikaanse kruisraketten en Russische SS-20’s overbodig werden.

Op vliegbasis Volkel liggen nog steeds atoombommen.

“Ik weet zeker dat ons verzet een verschil heeft gemaakt. Niet alleen hier in Woensdrecht, maar in heel Europa werd er gedemonstreerd tegen de komst van die kernwapens. En dat heeft ervoor gezorgd dat de kernmachten gingen onderhandelen omdat ze zagen dat het niet langer kon. Er was gewoon te veel verzet tegen de komst van die atoomwapens.

Ook na bijna 39 jaar is Van Essen nog steeds strijdbaar, want Nederland heeft ook nog steeds kernwapens. “Op vliegbasis Volkel liggen atoombommen. Die zijn dit jaar nog gereviseerd en opgeknapt om te worden ingezet bij oorlog. En dat is geen oplossing voor de problemen in onze maatschappij.”