Nieuwsanalyse – De mythe van de onfeilbare overheid

Wie is het niet overkomen: een conflict met de gemeente, de belastingdienst of een andere overheidsinstelling. Wie een onterechte bekeuring krijgt moet van hele goeden huize komen om zijn of haar gelijk te halen. Want de overheid heeft namelijk, zo is het uitgangspunt, in principe altijd gelijk – totdat het tegendeel is bewezen. En zelfs dan kan de overheid zijn gelijk nemen. Voor de gemeente Bergen op Zoom is het daarom een gemiste kans, het bezoek van staatssecretaris Van Huffelen af te schermen. In dit dossier past juist openheid.

In Bergen op Zoom heeft de gemeente er een handje van. Het bewust jarenlang negeren van veiligheidsrapporten en bewoners jarenlang laten zwemmen in een onveilig zwembad – wie doet je wat. Pas als het in de publiciteit komt schrikt de politiek wakker. De wethouder is opgestapt, de gemeentesecretaris met een ongetwijfeld prettige vertrekregeling (over bedragen laat de gemeente zich niet uit) de laan uit gestuurd. Maar er verandert niets. Symptoombestrijding, zonder de oorzaak aan te pakken.

Okee, de bestuurscultuur moet anders – vindt de Bergse gemeenteraad. De partijen hebben in het voorjaar van 2019 gezamenlijk op de resetknop gedrukt. Wég met de ivoren torens, ópen die vensters en de muffe bestuursetages op het Bergse stadskantoor eens flink laten doorluchten. Drie wethouders van buitenaf en een ad-interim directeur, die orde op zaken stellen. Nieuwe bezems vegen schoon. Maar vegen deze bezems ook tot achter de randjes? Of blijft het bij een cosmetische oppervlaktebehandeling, zonder de onderliggende laag te bereiken.

De bestuurlijke arrogantie in Bergen op Zoom viert nog steeds hoogtij. Bijvoorbeeld bij in het monumentenbeleid. De historische bebouwing van het Ketrientje op de Vischmarkt wordt de monumentale bescherming onthouden. Bewust – zo benadrukt het college- omdat de economische belangen van pandeigenaar tanteLouise zwaarder wegen. De molenaarswoning aan de Halsterseweg gaat moeiteloos tegen de vlakte, nog vóór de rechter een uitspraak heeft gedaan. Want voor het college telt het eigen gelijk zwaarder dan het belang van de Bergse (en in dit geval Halsterse) samenleving.

Vechten tegen de betonnen muren van een overheid die zich heeft verschanst in haar eigen gelijk – landelijk hebben tienduizenden slachtoffers van de toeslagenaffairen dit in de praktijk moeten ervaren. De levens van onschuldigen zijn verwoest, waarbij de slachtoffers hun huis, baan en huwelijk zijn kwijtgeraakt en opgezadeld met torenhoge schulden. Ook in Bergen op Zoom wil de gemeente in gesprek met deze groep. Om hen te steunen, daar waar mogelijk. En om lering te trekken uit de fouten die zijn gemaakt, elders in overheidsland.

Woensdag heeft, zo blijkt achteraf, staatssecretaris Alexandra van Huffelen een bezoek aan het Bergse stadhuis gebracht. Samen met burgemeester Frank Petter is zij het gesprek aangegaan met een aantal slachtoffers van de toeslagenaffaire die binnen de gemeentegrenzen wonen. Dat zijn er al met al zo’n 50 tot 60. Het bezoek en de gesprekken zijn angstvallig geheim gehouden en de gemeente trad er pas na afloop  -via Instagram-  mee naar buiten. Begrijpelijk, als het gaat om de bescherming van de privacy van de betrokkenen. Maar tegelijk is het een gemiste kans.

Juist hier past openheid, in elk geval wat het bezoek van de staatssecretaris aangaat. Immers, Van Huffelen gaf al direct na haar benoeming in januari zelf al aan zo snel mogelijk de slachoffers persoonlijk te willen spreken. Een bezoek aan Bergen op Zoom lag voor de hand. En waar de gemeente Roosendaal al op voorhand heeft aangegeven wat ze precies voor de slachtoffers willen doen, hulde de gemeente Bergen op Zoom zich in stilzwijgen, en kwam slechts met een korte mededeling dat er overeenstemming was bereikt met de Belastingdienst.

Waarom er zo schimmig over doen? Juist in een kwestie die gaat over ambtelijk disfunctioneren met doofpotaffaires en achterkamertjespolitiek, past geen schimmig handelen met het optrekken van rookgordijnen. Dan wek je juist de indruk dat er iets te verbergen valt. Een gemeentelijke overheid die wérkelijk wil vernieuwen, die écht afscheid wil nemen van de regenteske top-downmentaliteit, dient klare wijn te schenken. Wijd open die vensters. En laat de frisse wind écht waaien.