Nieuwsanalyse – Halsstarrig Bergs college staat voor de enig juiste keuze

Het Bergse college van burgemeester en wethouders blijft volharden in het standpunt: de beslissing om 516.000 euro van de landelijke coronahulp te besteden aan de eigen organisatie zou verantwoord zijn. Donderdag werd bekend dat de noodlijdende Bergse clubs slechts 44.000 euro hebben ontvangen, van de 1,4 miljoen die Bergen op Zoom van het Rijk mocht verdelen. Het gaat om negen clubs en verenigingen. Er zijn zestien aanvragen ingediend, zeven verzoeken zijn afgewezen.

Veel culturele organisaties visten achter het net. De communicatie over de verdeling van de gelden was bovendien gebrekkig. Zo was was de steunregeling niet bekend bij zzp’ers -zoals zelfstandige muziekdocenten en theaterartiesten. Wethouder Van der Velden vroeg de raadscommissie om een “volmondig akkoord” om verder te gaan op de doorgeslagen weg. Over de ruim vijf ton die naar de reorganisatie van het eigen cultuurbedrijf zijn gegaan, daar wilde hij het later wel over hebben.

Met deze uitleg neemt de Bergse raad geen genoegen. Nagenoeg de voltallige Bergse politiek is in shock. Enerzijds omdat het college de door de raad opgelegde reorganisatie van het Cultuurbedrijf met coronagelden betaalt. Maar óók omdat topambtenaren elk een ton als salaris incasseerden. Nog in april beloofde het Bergse college om de raad te betrekken bij de besteding van de steungelden. Ook toen al was duidelijk dat de delen van het Cultuurbedrijf onder de regeling werden geschaard. Maar – zo veronderstelde de raad – dat zou vooral gaan om misgelopen inkomsten van het theater en het museum tijdens de lockdown. De bittere waarheid is inmiddels duidelijk. Want tegelijk met de coronapandemie staat Bergen op Zoom voor een andere uitdaging, namelijk het reorganiseren van de eigen bedrijfsvoering en het terugdringen van de miljoenenschuld. En daar lonkt het geldpotje van het Rijk.

Naar nu pas blijkt, heeft het college in april een bewuste afweging gemaakt en was zich ten volle bewust van de impact: De risico van imagoafbreuk is hoog, zo stond in het collegevoorstel. “De indruk kan ontstaan dat de gemeente zichzelf ‘verrijkt’ met de compensatiemiddelen”, staat in een document van 18 april. Het gevolg, zo voorspelden de adviserende ambtenaren toen al: Negatieve publiciteit. Daarom adviseerden zij een “juiste communicatie en duidelijke uitleg waarom we deze middelen bestemmen.” Het staat te lezen in een document dat de raad pas recentelijk onder ogen heeft gekregen, nadat raadslid Adam Ahajaj namens de vier partijen PvdA, GroenLinks, BSD en SP kritische vragen had gesteld aan het college. En wat het college in april zélf heeft voorspeld, is uitgekomen: een landelijke golf van verontwaardiging nadat ZuidWest Update de kwestie donderdagavond in de openbaarheid bracht.

Maandagavond zouden de fractievoorzitters nadere uitleg krijgen van Johan Rutten, interim-directeur van de gemeente Bergen op Zoom, over de verdeling van de coronagelden. Het maakte het allemaal nóg ongemakkelijker. Vooral omdat burgemeester Frank Petter deze technische uitleg achter gesloten deuren wilde houden. Na tegensputteren van Lokaal Realisme en Lijst Linssen is hij daar snel van teruggekomen. Uiteindelijk verdween de hele uitleg van de agenda. De meeste partijen lieten weten hier geen behoefte aan te hebben, ze wachten liever het interpellatiedebat van donderdag 30 september af.

“Never waste a good crisis”, is een inmiddels gevleugelde uitdrukking die GBWP-voorman en formateur Arjan van der Weegen in 2020 gebruikte bij de totstandkoming van het Focusakkoord. Bergen op Zoom was nauwelijks bekomen van het debacle rondom zwembad De Schelp, waarbij vele miljoenen verloren zijn gegaan door fouten in de bouw, een haperende bedrijfsvoering en bestuurlijk wanbeleid. Het zou allemaal anders moeten, leren van de gemaakte fouten. Een zakencollege en een reeks van bespiegelende bijeenkomsten van de raad zou moeten leiden tot een cultuuromslag. Onderling wantrouwen maakt plaats voor samenwerking, een slimmere indeling van de ambtelijke organisatie leidt tot geldbesparing. Meer doen met minder, dertien miljoen bezuinigen tot 2024. Zo komt Bergen op Zoom zachtjes aan weer op de rails.

Opnieuw is ‘never waste a good crisis’ het devies – ditmaal wil de gemeente een slaatje slaan uit de pandemie. Bergen op Zoom staat daarmee niet meer alleen financieel aan de rand van de afgrond, voor het gemeentebestuur dreigt nu ook een moreel faillissement. Jarenlange discussies over cultuurveranderingen, integriteit, vertrouwen in het lokale bestuur en investeren in een betere toekomst zijn in één klap volstrekt ongeloofwaardig gemaakt. Juist omdat het college iets probeert uit te leggen wat niet uit te leggen valt: graaien in een steunpot met oneigenlijk gebruik van middelen. Steungeld dat bedoeld is om het cultuurleven overeind te houden, in de ergste crisis die de samenleving sinds de Tweede Wereldoorlog moet doorstaan.

Lijst Linssen komt tijdens de raadsvergadering van donderdag 30 september met een motie van wantrouwen, ongeacht de uitslag van het interpellatiedebat van donderdag. Want het standpunt van het college is duidelijk, stelt Ton Linssen, en de burgemeester en wethouders nemen er geen haarbreed afstand van. De politiek voorman van Lijs Linssen spreekt zelfs van ‘morele fraude’. Volgens de letter van de wet is het college vrij in de besteding van het geld. Het mag zelfs naar lantarenpalen gaan, gaf de minister eerder aan in een toelichting op de landelijke steunregeling. Maar er is ook nog zo iets als de geest van de wet. Want mag alles wat formeel kan? Hier niet, vindt de Bergse raad, want de handelswijze voelt niet goed. Bovendien zou de raad in april onvolledig zijn geïnformeerd – een bestuurlijke doodzonde.

Voor het Bergse college is het lastig om nu nog een weg terug te vinden. Juist door zich vast te graven in het eigen gelijk, en blind te zijn voor alle kritiek van buiten, heeft het Bergse college de eigen positie volstrekt onmogelijk gemaakt. Daarmee rest nog maar een mogelijkheid, als het politieke draagvlak verdwijnt: opstappen. De enig juiste keuze.