Nieuwsanalyse – Volle vaart vooruit naar het Ravijnjaar

Het jaar loopt ten einde maar voor de lokale bestuurders zijn de ogen vooral gericht op het toekomende jaar 2026. Dat is een bijna mythische status toebedeeld als ‘ravijnjaar’: het jaar waarop de gemeenten fors minder geld van het Rijk krijgen, met bezuinigingsrondes in het vooruitzicht. En… in maart van dat jaar zijn gemeenteraadsverkiezingen. Verkiezingsbeloften versus het eerlijke verhaal.

Want wat is het Ravijnjaar ook al weer? Het is het moment waarop het Rijk een nieuwe systematiek invoert om de gemeenten te betalen. Dat scheelt de landelijke overheid enkele miljarden maar het stelt de gemeentebesturen wel voor hoofdbrekens. Want álle gemeenten in West-Brabant en ook Tholen voorspellen dit najaar diep rode cijfers bij de meerjarendoorkijk vanaf 2026 en verder. Het komende jaar is overigens nog relatief veilig. Landelijk komt tachtig procent van de gemeenten in de problemen door de veranderingen van het gemeentefonds – blijkt uit berekeningen van grote accountantsbureaus.

Inmiddels lijkt de klap minder zwaar uit te pakken dan gevreesd, zo blijkt uit bijstellingen van het ministerie – die bekend zijn gemaakt in financiële tussenrapportages, de zogeheten circulaires. Maar dan nog, even een rondje langs enkele gemeenten. Roosendaal verwacht voor 2026 een  begrotingstekort van bijna 2,2 miljoen euro, en Bergen op Zoom stevent af op een tekort van krap zes miljoen – maar dat is inclusief de jaarlijkse schuldaflossing van drie miljoen. Etten-Leur verwacht 2026 zo’n anderhalf miljoen in de min af te sluiten. En kleine gemeente als Woensdrecht voorziet zelfs een begrotingstekort van 1,6 miljoen.

In Roosendaal en andere gemeenten komt een OZB (onroerendzaakbelasting) ter tafel. Dat is één van de weinige knoppen waaraan een gemeentebestuur mag draaien, om zelf meer inkomsten binnen te krijgen. In Bergen op Zoom gaan stemmen op om de schuldaflossing een tijdje op te schorten. Maar bezuinigingen op uitgaven zijn onvermijdelijk: focussen op de kerntaken – het strikt noodzakelijke – een scherp financieel beleid zonder de gouden randjes.

Mede daarom staat bijvoorbeeld de aankoop van de vroegere V&D-winkelruimte onder grote politieke druk. Coalitiepartijen als GroenLinks-PvdA en V-BoZ hebben er moeite mee om zo’n vijf miljoen euro gemeenschapsgeld (aankoop plus verbouwing) te steken in een onzeker project. Want het college heeft nog geen plan voor de gewenste cultureel-maatschappelijke invulling van de tweeduizend vierkante meter winkeloppervlakte. Wethouder Letty Demmers gaat pas ná het aankoopbesluit in januari daarover in gesprek met de bieb en andere organisaties. Als de raad sowieso tot koop mocht besluiten.

Financieel wethouder Joost Pals staat als lokaal-realistisch politicus voor transparante begrotingspolitiek en gaat “voor het eerlijke verhaal.” Zo ging hij vier jaar geleden, in de aanloop naar de vorige verkiezingen van 2022, als politiek voorman van Lokaal Realisme nog tekeer tegen de miljoenenkostende verbouwing en nieuwbouw van de Bergse Vastenavendbouwclubs. Een financieel avontuur waar je als politiek aan begint, maar niet weet waar het eindigt – waarschuwde Pals de Bergse kiezers destijds.

Inmiddels zit Pals op het pluche en dan is uiteraard alles anders. Met evenveel verve legt hij eerder deze maand de weerspannige en twijfelende Bergse raadsleden uit, dat de aankoop van de V&D geen kostendrager is -zoals uitgaven voor Wmo en jeugdzorg dat wél zijn- maar een investering. Want in tegenstelling tot mensen behouden stenen wél hun waarde – zo zou je met enig gevoel voor cynisme de motivatie van de wethouder kunnen uitleggen. Inderdaad, vastgoed is vermogen. Maar de kosten voor het beheer en de zorg voor het pand komen wel degelijk voor lasten van de inwoners.

Terug naar het komende Ravijnjaar. Dat biedt mogelijk kansen, want het zou zomaar de financieel noodlijdende en minder daadkrachtige gemeenten tot een nieuwe fusieronde kunnen brengen. Tel daarbij op het aanhoudende personeelstekort en voilà: méér doen met minder gemeentelijke organisaties. De Brabantse Wal, bijvoorbeeld, als clustering van Woensdrecht-Steenbergen-Bergen op Zoom. Never waste a good crisis, sprak de Britse politicus en wereldleider Winston Churchill tachtig jaar geleden al – bij de vorming van de Verenigde Naties na zes jaar wereldoorlog. Een gevleugelde uitdrukking inmiddels, om aan te geven dat uit negatieve ontwikkelingen toch iets moois kan voortkomen.