Over en uit dreigt voor beroepsvangst: laatste weervisser sluit seizoen af met ‘acht dure ansjovisjes’

Waarschijnlijk voor de aller-, allerlaatste keer haalt beroepsvisser Henk van Schilt dinsdagmiddag voor de commerciële vangst de netten op, bij de weren in het Oosterscheldewater. Geen ansjovis; wel wat sprot, krabben en inktvisjes. Na vijf jaren zonder noemenswaardige opbrengst is de traditionele ansjovisvangst onrendabel geworden. De vrijwilligers van de Stichting Behoud Weervisserij gaan verder als de beroepsvisserij stopt: zij willen de traditie in stand houden – als cultureel erfgoed.

Acht ansjovissen heeft Van Schilt, weervisser bij de vissersfamilie Van Dort, dit jaar binnengehaald. “Dat waren dure visjes”, zegt hij met een zure glimlach. “We hebben ze zélf opgegeten.” Een schril contrast met de topjaren 2018 en 2019, toen de vissers tienduizenden kilo’s ophaalden. “Maar die tijd komt niet weer.”

Boottochten

Zoals elk jaar houdt de Stichting Behoud Weervisserij toeristische boottochten naar de weren: dat zijn taps toelopende constructies van houten palen in ondiep water, waartussen visnetten zijn gespannen. Omdat het zeewater door de ondiepte warmer is dan elders in de Oosterschelde, komen de ansjovissen hierheen om te paaien. Althans, zo wás het altijd.

Toeristen

Zo’n dertig belangstellenden hebben zich aangemeld voor de laatste tocht van het seizoen. Onder hen ook een Duitse toerist uit Düsseldorf en zijn zoontje. Jammer dat het beroep verdwijnt, zegt hij. “Schade”, want de Zeeuwse ‘sardinellen’ zijn een échte delicatesse. Al veertig jaar brengt hij de zomers in Zeeland door, hij en zijn vrouw hebben een vakantiehuisje op Kortgene.

foto: Stichting Behoud Weervisserij

Unieke smaak

De overige opvarenden zijn voornamelijk inwoners uit de omgeving. “De ansjovis van hier is in smaak niet te vergelijken met die uit Portugal of de Middellandse Zee”, zegt een bezoekster. Haar man knikt instemmend. Net als de andere meevarende toeristen zijn ze van gevorderde leeftijd, en hebben de hoogtijdagen van de ansjovisvangst nog meegemaakt. In de jaren voor en na de Tweede Wereldoorlog waren er vele families uit voornamelijk Bergen op Zoom werkzaam in de weervisserij. Maar toen kwamen de Deltawerken, met een ingrijpende en blijvende invloed op de watersystemen.

Sinds de Middeleeuwen

De grootvader van stichtingbestuurder Dick Westerhof was zélf werkzaam in de weervisserij – zegt de vicevoorzitter met gepaste trots. “Hele gezinnen leefden ervan. Het is een traditie die teruggaat tot de Middeleeuwen, uniek in de wereld”, legt hij uit. Maar gaandeweg de jaren stopte het één na het andere bedrijf ermee. De Bergse vissersfamilie Van Dort is de allerlaatste die het beroep staande houdt. Tot vandaag.

Arbeidsintensief

Het bijhouden van de weren is enorm arbeidsintensief – vertelt vrijwilligster Caroline Hopmans. Aan boord geeft ze kort uitleg over het weervissersambacht. Zo zijn de palen gevoelig voor paalworm, die het houtwerk letterlijk van binnenuit opvreten. Daarom zijn jaarlijks flink wat weerpalen aan vervanging toe. “We mogen bij de bossen van Brabants Landschap daarvoor bomen kappen”, zegt ze. Dat is in de wintermaanden, in januari en februari. Een maand later gaan deze, ontdaan van takken en schors, de Oosterscheldebodem in. Maar eerst halen vrijwilligers de verrotte, oude palen weg. “Een heel smerig karwei”, aldus Westerhof.

Weer niks

Inmiddels naderen de twee toeristenbootjes de weren, visser Van Schilt komt vanuit andere richting aangevaren – gekleed in een stevige overall met hoge kaplaarzen. Samen met Westerhof gaat hij de ondiepe Oosterschelde in, het water staat tot hun middel. Met geoefende handbewegingen halen ze het visnet op en scheppen de inhoud eruit – Van Schilt is inmiddels weer aan boord. Een emmer vol visjes van verschillende herkomst spartelt op het scheepsdek. “Wéér niks”, verzucht Van Schilt.

Niet verloren laten gaan

Terwijl de bezoekersboten weer terugvaren, blijft Corné van Dort achter bij de weren om de boven- en ondernetten van de weerpalen te verwijderen. “Dit was dus écht de allerlaatste vangst”, zegt Westerhof. Volgend jaar, dan zijn Van Schilt en Van Dort er hoogstwaarschijnlijk weer bij – maar mogelijk dan als vrijwilliger. “Dit mogen we natuurlijk niet verloren laten gaan”, zegt bestuurder Westerhof strijdbaar. “Zo’n museum op het water als dit… daarvan is er maar één op de wereld.”

• Update: inmiddels (woensdag 31 juli) heeft de firma Van Dort laten weten dat ze wachten met de formele keuze om te stoppen met de commerciële vangst.

DIt is een bericht in samenwerking met Streekomroep De Bevelanden