Pinchuk ontvluchtte een onderdrukkend regime maar voelt ook hier repressie

Slechts enkele van de Oekraïense bewoners van opvanglocatie Avondvrede vonden de moed om zich uit te spreken tegen de gang van zaken hier. Twee mensen wilden helemaal anoniem blijven, slechts één van hen durft wel naar buiten te treden. Hij is degene die ook intern zaken echt durft te benoemen. Dat leverde hem wel serieuze problemen op. Toch wil hij graag zijn persoonlijke verhaal delen, al is het maar in de hoop dat er voor de andere bewoners het nodige verbetert.

We noemen hem op zijn verzoek Pinchuk, dat is zijn achternaam. Hij is al vele jaren kunstenaar maar heeft ook een verleden als jurist en onderzoeker. Hij woonde tot zo’n twee jaar geleden in Moskou en had het daar goed, totdat de druk van de oorlog hem dwong te vertrekken. Terug naar thuisland Oekraïne was geen optie, het was totaal onduidelijk wat hem daar te wachten stond.

Met alleen een tas en zijn kat arriveerde hij na een lange reis uiteindelijk in Bergen op Zoom, midden in de nacht. Vrienden hadden hem getipt naar Avondvrede te gaan, dat stond toen bekend als een veilige plek waar goed voor vluchtelingen werd gezorgd. Hoe anders is het twee jaar later. Een maand geleden werd hij verbannen naar de kelder, waar de verwarming niet werkte, de brandveiligheid niet op orde is, alles vuil was en het sanitair onbruikbaar.

Warm en veilig

Na die nacht in april 2022, waarin hij bij het voormalige verzorgingshuis arriveerde, leek een nieuw en veiliger leven aangebroken. ’s Morgens werd hij hartelijk verwelkomd door de nodige vrijwilligers, werd er voor zaken als eten en kleding gezorgd. Geen zorgen meer over waar ie de nacht erop zou zijn, er werd zelfs een kamer voor hem geregeld.

Bijna twee jaar heeft hij in die kamer gewoond, er een soort van thuis van gemaakt. Zoals er in het pand nog vijftien mensen wonen die een eigen kamer hebben, vertelt Pinchuk. Niet iedereen kan zomaar met anderen samen. Het zijn al geen grote vertrekken maar er spelen meer oorzaken een rol, soms van psychische aard maar ook andere redenen. In zijn geval speelde tevens zijn geaardheid mee. Dat had hij ook verteld aan de beheerders van de opvang, terwijl het in de Oekraïense cultuur zeker niet zo gebruikelijk is daarover openlijk te spreken.

Omslag

Alles veranderde toen in februari 2024 op een avond, het was al laat, plots een 21-jarige bewoner van de opvang op straat werd gezet. Hierover zei de gemeente achteraf dat dit de keuze was van de politie maar die ontkent dat. Ook voor Pinchuk voelde het niet goed en hij sprak zich er over uit. Je kunt en mag zo niet met mensen omgaan, stelt hij. Het gaat hem duidelijk aan het hart en zeker niet alleen vanwege hoe het hem vervolgens verging.

Mede door het incident met de buitengezette jongeman, die ook niet meer is teruggekeerd, sloeg de sfeer in huis om. Mensen zijn behoorlijk voorzichtig geworden, volgens Pinchuk en de andere twee bewoners die we eerder spraken. Wie commentaar heeft kan zomaar hele nare sancties krijgen, is het gevoel bij een deel van de bewoners. Het commentaar dat de kunstenaar had op de gang van zaken én het feit dat hij een bericht naar de burgemeester stuurde, waren de reden dat hij naar de kelder moest verhuizen. De huismeester heeft hem dat zelf gezegd. Later bevestigde een andere bewoner dat verhaal.

Geen keuze

Natuurlijk gaven de huismeester en de projectleider vluchtelingen van de gemeente een andere reden op voor de verplichte verhuis. Er moest een gezin in de kamer van de kritische bewoner, en omdat hij in de kelder ook een atelier in gebruik had moest hij kiezen. Hijzelf zegt dat er nooit sprake was van een keuze. Hij gunt die nieuwe bewoners het beste, legt hij uit. Heeft ze ook hartelijk verwelkomd, wetende uit eigen ervaring hoe belangrijk dat is.

Te laat

Naast de kwestie of er inmiddels niet steeds meer mensen dan de maximaal toegestane 140 bewoners in het pand verblijven, spelen er meer vragen. Waarom is van die kelder niet eerst een geschikte, veilige woonomgeving gemaakt? Dan had ook dat gezin er wellicht in gekund. En waarom moest juist Pinchuk boven het veld ruimen? Voorheen werd er eerlijk geloot als er een eenpersoonskamer moest worden ingeruimd voor een gezin. Dat is nu niet gebeurd.

Voor de Oekraïense creatieve en vrije geest maakt het inmiddels niet eens zo veel meer uit. Hij is druk bezig met zijn vertrek, weg van Nederland en met name weg van het Bergse Avondvrede. Hij vluchtte voor een regime dat het mensen behoorlijk lastig maakt en heeft inmiddels het gevoel dat opnieuw te moeten. Vooral het idee dat je niet als volwaardig wordt behandelt doet zeer, zegt hij eerlijk. “Je bent blijkbaar geen inwoner van Bergen op Zoom en hebt niet dezelfde rechten.” Het doet op pijnlijke wijze opnieuw denken aan wat de projectleider vluchtelingen tot twee keer toe zei over de klachten vanwege de ratten om en in het gebouw. Die waren er eerder dan deze mensen, aldus de ambtenaar.

Tot slot

Als we de kelder betreden om een foto te maken blijkt dat er ineens is schoongemaakt in het deel waar Pinchuk geacht wordt te wonen. Er is zelfs een vluchtdeur die eerder verdwenen was weer terug, en de brandwerende plafondplaten zijn eveneens min of meer hersteld.

Er zijn, sinds we als redactie vragen gingen stellen en over de kwestie schreven, al opvallend veel zaken aangepakt. Nu nog hopen dat de bewoners zich er ook weer veilig gaan voelen. Al is het voor Pinchuk te laat, hij wil hier weg. Het veilige gevoel dat hij hier twee jaar geleden ervoer is volledig verdwenen. Mede daarom slaapt hij nu al weken bij Oekraïense vrienden, elders in de stad.