Van zorglandgoed naar groene woonwijk: de transformatie van Vrederust

Landgoed Vrederust ondergaat een ingrijpende verandering. Zorginstelling GGZWNB verlaat het gebied, de gemeente heeft plannen voor een nieuwe woonwijk van 500 tot 800 woningen. Mét het behoud van het landelijke karakter – met het behoud van de historische gebouwen en eerherstel voor de boomrijke Hoofdweg als ‘ruggengraat van de wijk’.

Oorspronkelijk stond het landgoed bekend als Buitenlust. Ruim een eeuw geleden kreeg het de naam Vrederust – als herstellingsoord voor psychiatrische patiënten, voornamelijk uit Zeeland. Het complex is in 1906 opgericht door de ‘Vereeniging tot Christelijke Verzorging van Krankzinnigen in Zeeland’. Na de Tweede Wereldoorlog heeft Vrederust zich ontwikkeld tot een moderne zorginstelling en is de nadruk op West-Brabant komen te liggen.

Investeren in zorg

Quirijn Lok, bestuurder van GGZWNB, voorziet dat de zorginstelling de komende jaren gaandeweg leeg komt te staan. “Mensen worden nu meer thuis behandeld”, zegt hij. “We hebben het landgoed niet meer nodig.” Daarnaast kan GGZWNB het geld uit de verkoop van de gronden goed gebruiken, na een periode van financieel zwaar weer. “Gelukkig gaat het nu de goede kant op, maar vijftien jaar geleden stonden we nog op omvallen”, zegt Lok. Het vrijkomende geld wil GGZWNB “investeren in werkgeverschap en zorg.” Daarbij wil Lok méér inclusiviteit in de zorgverlening.

GGZWNB zal niet helemáál verdwijnen uit Vrederust, een groot deel van de huidige zorgvoorzieningen gaan tegen de vlakte en maken plaats voor woningen. Volgens Lok gaan “zorg en wonen hand in hand.” Daar hebben Bergse raadsfracties echter hun vraagtekens bij. Partijen als CDA, V-BoZ, VVD, Lokaal Realisme -maar ook oppositieleider GBWP- denken dat de veiligheid in het geding is. Lok probeert dit te relativeren, tijdens een raadspresentatie van de plannen. Want psychische zorg komt immers overál voor in de samenleving. “De realiteit is, dat veertig procent van de Nederlanders vroeg of laat te maken krijgt met psychisch kwetsbare personen. Dat kunnen mensen links of rechts van u zijn, of misschien wel uzelf.”

Geen Vinexwijk

Vastgoedontwikkelaar Marvin Besselsen, van Deloitte Real Estate, heeft grote plannen voor Vrederust. “We bouwen geen Vinexwijk, maar herontwikkelen een landgoed dat er al lang is”, merkt hij op. De raadsleden krijgen een presentatie over de geschiedenis van het gebied. In vorige eeuwen aanééngegroeid tot een zogeheten coulisselandschap, waar weilanden en houwallen elkaar afwisselen. Dat bijzondere landschappelijke karakter wil Besselen behouden, hoewel er de opgave is om flink wat woningen te bouwen. De gemeente Bergen op Zoom wil de woningbouw versnellen en op vier locaties zo’n zevenduizend nieuwe woningen bouwen vóór 2040. Vrederust is één van deze locaties.

Ontwikkelvisie

In oktober beslist de Bergse gemeenteraad over een ontwikkelvisie voor het gebied. Joeri Sowka, architectonisch en stedenbouwkundig ontwerper bij Buro Lubbers in Vught, wil de oude structuren van het landgoed weer herstellen. De Hoofdweg, nu nog onderbroken door een rotonde, wordt weer hersteld. De indeling van het landgoed krijgt nu al vorm, hoewel er nog geen concrete ontwerpschetsen zijn voor de nieuwbouw. Daarover gaan de ontwikkelaars nog in gesprek met de omgeving. “Medio 2025 gaan we de plannen verder uitwerken”, aldus Besselen.